679 miljoen euro gemoderniseerd deel Atlantische Corridor Portugal mist tastbare voordelen

Na drie en een half jaar gesloten te zijn geweest, werd het 190 km lange traject van de Portugese Atlantische Corridor tussen Pampilhosa en Guarda op 28 september volledig heropend. Volgens spoorbeheerder IP biedt het project op de Beira Alta-lijn voordelen voor passagiers en goederenvervoer per spoor, maar de huidige realiteit laat een ander resultaat zien.

Snellere routes, vervanging van spoorwegovergangen door veiligere alternatieven en nieuwe stationslayouts werden aangekondigd als de belangrijkste mijlpalen van het project. Maar ondanks de modernisering van de Beira Alta lijn slaagde het project van €679 miljoen – voor de helft gefinancierd door de EU – er niet in om de reistijd van passagierstreinen te verbeteren en zal het ook niet veel voordelen opleveren voor goederentreinen.

Geen tijdwinst

Sinds 28 september reist de Intercity tussen Lissabon-Santa Apolónia en Guarda in vier uur en 11 minuten. Dat is 14 minuten minder dan dezelfde reis in maart 2022, vlak voor de sluiting van het spoortraject voor werkzaamheden. Toen waren er onderweg verschillende snelheidsbeperkingen vanwege de beperkte staat van het traject. Ondanks de investering van €679 miljoen ligt de reistijd tussen Lissabon en Guarda in 2025 dicht bij de reistijd eind 2011, die vier uur en zes minuten bedroeg (zelfs met drie haltes minder, van elk één minuut).

Reizigers kunnen ook niet rekenen op een hogere frequentie, aangezien de staatsmaatschappij CP – Comboios de Portugal drie intercityverbindingen per dag tussen Lisboa en Guarda handhaafde, die de hoofdstad verbinden met het hoogste district van Portugal. Het bleef bij twee ritten per dag tussen Coimbra-B en Guarda. Het project omvatte ook een nieuwe rondweg, maar voorlopig zijn er geen passagiersdiensten.

Zonder tijdwinst blijven langeafstandsbussen sneller, want ze reizen tussen Lissabon en Guarda in drie uur en 50 minuten en hebben dagelijks 16 vertrekken per richting. Als alternatief duurt de autorit ongeveer drie uur. In 2014 presenteerde de oude infrastructuurbeheerder een voorstudie die de treinreis zou terugbrengen tot drie uur en 45 minuten, en daarmee concurrerender zou worden dan langeafstandsbussen.

Standaard en korte perrons

De perronsporen werden ook gestandaardiseerd, in navolging van de Europese regelgeving, tot een hoogte van 76 cm, bedoeld om het in- en uitstappen van treinen te vergemakkelijken, in het bijzonder voor passagiers met beperkte mobiliteit. De meeste perrons werden echter ingekort: bijvoorbeeld in Celorico da Beira, een intercity- en regionale halte, ging het perron van 309 naar 200 meter; in Mangualde van 335 naar 200 meter. In veel andere haltes, met name die voor regionale treinen, werden de perrons ingekort tot slechts 100 meter, leerde RailTech uit een vergelijking van netwerkoverzichten voor en na de modernisering. Met perrons van slechts 100 meter lang kan CP geen voertuigen gebruiken die groter zijn dan 3-rijtuigen, waardoor speciale diensten worden beperkt.

IP stelt dat de perrons werden ingekrompen na een overeenkomst met de raad van bestuur van CP in 2017, toen het project werd afgerond. Pas in september vorig jaar verzocht CP IP om grotere perrons, tussen 150 en 260 meter, voor respectievelijk regionale en intercitydiensten. Te laat om te veranderen, antwoordde de infrastructuurbeheerder aan CP, volgens de Portugese krant Público begin dit jaar.

Onmogelijke 750 meter lange treinen

Als gevolg van de ingrepen die gericht zijn op goederenvervoer, is de gemiddelde snelheid op het traject tussen Pampilhosa en Guarda licht gedaald van 113,6 naar 111,8 km/u. Het verkeer van 750 meter lange treinen in deze TEN-T-corridor was een van de belangrijkste doelen van deze interventie, waarbij de operationele kosten voor vervoerders met 30% werden verlaagd door slechts één locomotief en machinist te gebruiken voor het vervoer van tientallen wagons. Goederenvervoer zou betaalbaarder, winstgevender en milieuvriendelijker worden.

Vrachtvervoerders hebben echter geen van deze voordelen. Er werd niet ingegrepen in de hellingshoeken van de route, wat betekent dat lange goederentreinen twee locomotieven nodig zouden hebben, waardoor de verwachte kostenverlaging komt te vervallen. Ook zouden er door het gebruik van twee voertuigen minder wagons nodig zijn, legde Paulo Niza, chief commercial officer van Medway, uit tijdens een recente conferentie.

Na de modernisering zou de Beira Alta-lijn naar verwachting ook de eerste ‘rollende snelweg’ in Portugal worden, waarbij vrachtwagens en chauffeurs over wagons worden vervoerd. Een dergelijke optie zorgt voor een efficiëntere en milieuvriendelijkere logistiek, minder wegverkeer (beperkt tot de eerste en laatste kilometer) en lagere operationele kosten. Toch werd er niet ingegrepen in de vrijgave van de Beira Alta, waardoor dit soort logistiek voorlopig niet mogelijk is, volgens Spaanse media, waaronder El Mercantil.

Van een sluiting van 9 naar 42 maanden

Als onderdeel van het investeringsproject Ferrovia 2020 had de modernisering van de Beira Alta-lijn in het eerste kwartaal van 2020 afgerond moeten zijn. Het project startte echter vier jaar later dan gepland en de werkzaamheden begonnen in 2021. Alle prognoses ontspoorden echter door de gevolgen van Covid-19 en de oorlog in Oekraïne, in combinatie met uitdagende materiaalbestellingen, problemen met aannemers en zelfs de diefstal van meer dan 30 km kabels.

IP probeerde de vertraging in te lopen en de kosten met 250 miljoen euro te verlagen door de spoorlijn negen maanden lang te sluiten, vanaf april 2022. Alle verwachtingen werden gedwarsboomd en de heropening werd verschillende keren uitgesteld. Zelfs twee tunnels werden problematisch omdat IP ze aanhield in plaats van de bypasses aan te leggen die in een voorstudie uit 2014 werden voorgesteld. In de jaren 1990 werd de Beira Alta lijn meer dan drie jaar geëlektrificeerd en gemoderniseerd zonder de route te sluiten.

Ondanks alle operationele uitdagingen moet CP treinreizigers terugbrengen naar dit segment van de Atlantische Corridor en een duurzamere en comfortabelere manier van reizen promoten.

Lees meer:

• Hoe de Iberische black-out de Spaanse spoorwegen €10 miljoen kostte
• Inside the collapse: waarom hebben de spoorverbindingen tussen Portugal en Spanje de helft van hun passagiers verloren sinds 2020?