Sporen klaar, maar de treinen nog niet: België stelt ETCS uit tot 2027

De Belgische federale regering heeft de verplichte “ETCS only”-operatie op haar nationale spoorwegnet officieel uitgesteld van december 2025 tot december 2027. De uitrol van de infrastructuur ligt perfect op schema, maar sommige privéoperatoren zijn nog niet klaar voor de omschakeling.

Het uitstel van twee jaar, goedgekeurd door de ministerraad op voorstel van de Belgische minister van Mobiliteit Jean-Luc Crucke, geeft spoorwegexploitanten meer tijd om hun rollend materieel uit te rusten met het European Train Control System (ETCS), de EU-norm voor treinveiligheid en signalering.

Economische verstoringen dreigen

Terwijl de spoorweginfrastructuur zoals gepland tegen eind 2025 volledig met ETCS zal zijn uitgerust, is de verplichting om alle treinen uitsluitend met dit systeem te laten rijden uitgesteld. Volgens de regering is deze stap bedoeld om aanzienlijke operationele en economische verstoringen te voorkomen, met name in het goederenvervoer.

“Er zijn analyses die aangeven dat het huidige goederenverkeer met ongeveer 30% zou kunnen afnemen als de verplichting om uitsluitend met ETCS te rijden vanaf december 2025 van kracht zou worden”, vertelde een woordvoerder van de regering aan RailTech. “Zonder uitstel zou er dus een aanzienlijk capaciteitsverlies kunnen optreden, vooral in het goederenvervoer, vandaar het uitstel.” Treinen die al zijn uitgerust met ETCS rijden momenteel met de technologie op ETCS-ready trajecten.

Op basis van overleg met de industrie, de nationale veiligheidsinstantie en de regelgevende instantie concludeerde de regering dat een beperkt uitstel noodzakelijk was. Crucke noemde de maatregel van korte duur, niet-discriminerend en proportioneel, en merkte op dat het principe van de verplichte migratie naar het ETCS-systeem om op het Belgische spoorwegnet te rijden, hierdoor niet op losse schroeven komt te staan.

Snelle uitrol infra, maar treinen blijven achter

Infrabel, de beheerder van de Belgische spoorweginfrastructuur, zet de uitrol van ETCS voort zoals oorspronkelijk gepland. Op 27 april van dit jaar was 83% van het netwerk uitgerust met ETCS. In 2021 was dit nog 30%, wat wijst op de snelle uitrol die Infrabel heeft gerealiseerd. De regeringswoordvoerder vertrouwt erop dat de volledige dekking klaar zal zijn tegen december van dit jaar.

De snelle uitrol van Infrabel wordt gekenmerkt door zijn gefaseerde aanpak, waarbij zowel ETCS niveau 1, niveau 1 beperkt toezicht en niveau 2 in verschillende projecten worden geïmplementeerd. Tijdens de RailTech Belgium conferentie eerder dit jaar noemde Jochen Bultink, COO van Infrabel, het een ‘compromis van wat mogelijk was’. Infrastructuur is echter maar de helft van het verhaal.

Minister Crucke van Mobiliteit zei in een beleidsverklaring aan het Belgische parlement dat private goederen- en passagiersoperatoren “goed vorderen” met de ETCS-installaties, maar dat verschillende operatoren moeilijkheden ondervinden om hun volledige vloot binnen deze termijn uit te rusten, “in het bijzonder door vertragingen bij onderaannemers”.

Het lijdt geen twijfel dat de sterke stijging van de kosten voor de installatie van ETCS aan boord de exploitanten die de overstap moeten maken, niet heeft geholpen. De kosten voor het aanpassen en upgraden van treinen zijn in slechts vier jaar tijd verdubbeld, zo blijkt uit een rapport van het ERTMS Deployment Management Team van de EU.

Mogelijke sancties?

Met haar hoge ETCS-ambities zit de Belgische regering een beetje in de knel. Het moet vervallen dat exploitanten die nu achterlopen met de uitvoering van de verplichtingen later een nieuw verzoek om uitstel indienen, stelt ze. Daarom zegt ze dat ze zal nadenken over mogelijke stimulansen en sanctiemechanismen, alsook over rapporteringsverplichtingen, om ervoor te zorgen dat alle betrokken actoren de nieuwe deadline zullen halen. Welke van deze opties – de wortel of de stok – zal worden gekozen, is vooralsnog onduidelijk.

Lees meer:

• Europese spoorwegverhuurders AERRL werken samen met Infrabel voor zero-emissie studie
• Nederland lanceert ETCS-subsidie voor goederenlocomotieven