Vervangende busdienst voor Great British Rail
Het ging misschien onder de radar. Toen South Western Railway zijn eerste stap in publiek eigendom zette en het begin inluidde van een grootse renationalisatie van het Britse passagiersvervoer per spoor, begonnen ze met … niet de eerste trein te laten rijden. Ja, Woking werd het nieuwe Fishguard toen de baanbrekende spoorwegnationalisatie van de regerende Labourpartij een rollende start nam … aan boord van een vervangende busdienst.
Hernationalisatie heeft de buffers geraakt, op ongeveer dezelfde manier als privatisering aan haar wankele dertigjarige reis begon. De grote terugkeer van de Britse regering in het beheer van de spoorwegen kende een minder statige start toen, in de vroege uren van zondag 25 mei, de pas genationaliseerde South Western Railway (SWR) er niet in slaagde haar eerste dienst te laten rijden. In plaats daarvan werd de 05:36 Woking naar Waterloo, de symbolische inaugurele dienst van een nieuw publiek tijdperk, uitgevoerd door een bus.
Nationalisatie, maar dat is geen nieuws
Er was een griezelige echo van de eerdere flirt van Groot-Brittannië met privatisering. De allereerste “privé” trein vanuit Fishguard in 1996 werd geannuleerd vanwege werkzaamheden en vervangen door een bus. De ironie is niet verloren gegaan aan passagiers, deskundigen of perronpersoneel. Als de geschiedenis zich eerst herhaalt als tragedie en daarna als klucht, dan was dit een bijzonder Britse komedieschets op rails. Het lachen was, op typisch Britse wijze, op zijn best gedempt.
Ondanks de stroeve start waren de reacties in de media over het algemeen optimistisch. De krant The Guardian verwelkomde de stap als een symbolische herstart en riep Great British Railways (GBR), de nog op te richten overheidsinstantie die toezicht zal houden op het netwerk, op om echte verbeteringen in tarieven en betrouwbaarheid te leveren. De Financial Times sloeg een meer voorzichtige toon aan en wees op een onopgelost geschil van £1 miljard over een nieuwe klasse 701 treinvloot (genaamd Arterio). Maar goed dat er geen geschil is over de vervangende bussen.
Déjà vu helemaal opnieuw
Officieel was South Western Railway de eerste van de gefranchiseerde treinoperators in Engeland die weer onder controle van de overheid kwam. Maar in werkelijkheid is de nationalisatie van de Britse passagiersspoorwegen al aan de gang sinds de donkerste dagen van de pandemie.
In die tijd veegde het ministerie van Transport stilletjes het commerciële risico van tafel met een reeks noodmaatregelen, waarbij franchises werden omgezet in beheerscontracten. Dus hoewel de overdracht op papier misschien historisch was, was het in de praktijk meer een contractoverdracht, zonder de trein.
Echo’s uit 1996
Groot-Brittannië heeft lang geworsteld om zijn symbolische treinen in beweging te krijgen. In februari 1996, toen de spoorwegen net geprivatiseerd waren, werd de eerste dienst van het nieuwe tijdperk, de 01:50 Fishguard naar Paddington, geannuleerd en vervangen door een bus. Fishguard is een veerbootterminal in Zuid-Wales – mensen hebben echt een trein nodig op dat tijdstip in de ochtend.
Spoel 29 jaar vooruit en de cirkel is rond. De 02:27 Guildford naar Waterloo werd geannuleerd, de 05:36 Woking naar Waterloo werd weggestuurd met een vrolijke piep van een treinvervangingsdienst. Je zou het poëtische symmetrie kunnen noemen, of gewoon een ander hoofdstuk in de voortdurende saga van de Britse spoorweghervorming.
Belastingbetalers niet helemaal aan boord
Niet iedereen staat te juichen. De Taxpayers’ Alliance en verschillende rechtse commentatoren hebben gewaarschuwd dat nationalisatie de Britse schatkist kan opzadelen met stijgende kosten en ondermaatse resultaten. De Times of London vatte de ambivalentie samen met brieven waarin zowel de kans op beter toezicht wordt toegejuicht als wordt gewaarschuwd dat centrale controle innovatie en reactievermogen zou kunnen verstikken. Op sociale media was de stemming een mengeling van “het werd tijd” en “houd je adem niet in”. Veel gebruikers zeiden dat ze hoopten op goedkopere tarieven en betere service, maar weinigen verwachtten wonderen van de ene op de andere dag. Dat klinkt net zo bekend als de “sorry voor de annulering” aankondigingen.
Heidi Alexander, de laatste Transport Secretary, noemde de stap een “keerpunt” en beloofde dat toekomstige verbeteringen zouden worden gemeten aan de hand van de tevredenheid van passagiers en operationele prestaties. Spoorwegvakbonden hebben volmondig hun steun gegeven. De grootste vakbond, RMT, heeft ook opgeroepen om al het bijkomende en uitbestede werk weer in eigen beheer te nemen.
Echte hervorming of terug naar de toekomst?
De jury is er nog niet uit. Commentatoren hebben gewaarschuwd dat nationalisatie niet alleen een terugkeer naar het verleden mag zijn. De hervorming zal verouderd rollend materieel, gefragmenteerde tariefstructuren en slechte coördinatie op het hele netwerk moeten aanpakken.
Er is ook nog de onafgemaakte zaak van GBR, Great British Railways, de instantie die verondersteld wordt de spoor- en treinverantwoordelijkheden over te nemen (zonder toezicht op de resoluut private vrachtsector). Totdat dit werkelijkheid wordt, dreigt de nationalisatieoverdracht meer symbolisch dan substantieel te zijn. Tot nu toe is er meer papier geschud dan dat er platformen worden geschud.
Er is hoop dat de regering eindelijk passagiers boven winst kan stellen. Verwacht alleen niet dat de treinen meteen op tijd rijden. Verwacht eigenlijk helemaal niet dat ze rijden, tenminste niet als je de 05:36 vanuit Woking neemt. Er is altijd nog de bus.
Lees meer:
