Geen sabotage of klimaatverandering: Malmbanan ontsporing werd veroorzaakt door een defect wiel
De oorzaak van de ontsporing van een goederentrein in december 2023 langs de Malmbanan (ook bekend als IJzerertslijn) in Zweden is gevonden. De Zweedse autoriteiten hebben nu geconcludeerd dat het ongeluk werd veroorzaakt door een gebarsten wiel, waardoor eerdere hypotheses van sabotage of klimaatverandering zijn uitgesloten.
“De directe oorzaak van de ontsporing was een wiel dat over zijn as bewoog”, aldus de Zweedse onderzoeksinstantie voor ongevallen (SHK) in haar eindrapport. Het wiel bewoog door een breuk als gevolg van een vermoeiingsscheur in de flens, “waardoor het wiel zijn perspassing op de as verloor”.
Twee ontsporingen kort na elkaar
De ontsporing vond plaats op 17 december 2023. De ontsporing begon in Tornehamn, ten noorden van Kiruna, en liep 15 kilometer door tot Vassijaure, waarbij aanzienlijke schade aan de infrastructuur ontstond, maar gelukkig geen gewonden vielen. De lijn moest gesloten blijven tot 20 februari 2024. Minder dan een week na de heropening ontspoorde er opnieuw een trein en werd de lijn gesloten tot 6 maart 2024.
De korte tijd tussen de twee ontsporingen deed vermoeden dat het om sabotage ging. Voor de tweede ontsporing wees SHK echter harde wind, temperatuurverschillen tussen de grond en de lucht en een gat in een sneeuwgalerij aan als de belangrijkste oorzaken.
In beide gevallen werd de trein bestuurd namens LKAB, Europa’s grootste mijnbouwbedrijf en de belangrijkste gebruiker van de IJzerertslijn. De voortdurende problemen langs deze lijn hadden een enorme impact op de winstgevendheid en de productiecapaciteit van het bedrijf. Verwacht wordt dat de situatie zal verbeteren met de verbeteringsprojecten die deze maand door de Zweedse regering zijn gelanceerd en die ook de uitrol van ERTMS tegen 2029 zullen omvatten.
Het wielprobleem
Het gebroken wiel dat de ontsporing veroorzaakte “voldeed aan de geldende eisen en normen”, aldus SHK. “De schade aan het wiel werd waarschijnlijk veroorzaakt door een combinatie van ongunstige en op elkaar inwerkende factoren die niet eerder waren beoordeeld in relatie tot de risico’s van vermoeiingsscheuren in de flens en brosse breuk in de naaf”, aldus het eindrapport. Met andere woorden, het was niet mogelijk om de scheur in het wiel op te sporen en de ontsporing te voorkomen.
Dit verhaal klinkt akelig vergelijkbaar met de ontsporing die in augustus 2023 plaatsvond in de Gotthard Basistunnel in Zwitserland. Dit ongeluk werd veroorzaakt door een probleem met de nieuwere remblokken van composiet en hun schaarse vermogen om warmte af te voeren, waardoor een wiel scheurde en de trein vervolgens ontspoorde. Ook in dit geval was de conclusie dat het met de huidige middelen onmogelijk zou zijn geweest om het probleem van tevoren te detecteren.
Hoewel het twee verschillende problemen zijn, legden de ontsporingen in Zweden en Zwitserland de moeilijkheden bloot bij het opsporen van gebreken aan wielen van goederentreinen. Terwijl de Zweedse SHK zei “geen veiligheidsaanbevelingen te doen”, sloeg de Zwitserse onderzoeksraad voor transportveiligheid (SUST) een andere weg in. In zijn rapport stelde SUST dat alle wielen die zijn uitgerust met remblokken van composietmaterialen moeten worden gecontroleerd en dat de onderhoudspraktijken drastisch moeten veranderen.
Lees meer:
- Gebarsten wiel veroorzaakte Gotthard-ontsporing, maar ‘had niet ontdekt kunnen worden’
- Noorwegen: fatale ontsporing op belangrijke route roept vragen op over dreigende aardverschuivingen
