Overheden moeten daad bij het woord voegen bij investeringen in het spoor

COMMENTAAR – “Iedere euro die wordt geïnvesteerd in het spoor, levert drie euro op voor de maatschappij”, zei de Belgische minister van Mobiliteit George Gilkinet woensdag tijdens de Belgian Rail Day. Dat is een opvallende uitspraak op een dag dat Belgische consumentenorganisaties de noodklok luiden over achterstallig onderhoud op het Belgische spoor, geschrapte treinen en oververmoeid personeel.

Gilkinet vertelt op het congres een toekomstverhaal, een zoals er velen bij de klimaatconferentie in Glasgow te horen waren, over de broodnodige ‘shift to rail’, waarbij het spoor de ruggengraat van de duurzame mobiliteit wordt. Om dit mogelijk te maken, moet er volgens hem een gelijk speelveld komen voor alle transportmodaliteiten. Zo is volgens hem nog geen sprake van de internalisering van de externe kosten zoals luchtvervuiling, filevorming en geluidsoverlast. Dat moet worden aangepast.

Herinvesteren in het spoor

Hij geeft aan dat het “vandaag nodig is voor de federale overheid om te herinvesteren in het spoor”. Om het spoor robuuster te maken, efficiënter en aantrekkelijker. “Investeringen zijn goed voor het klimaat, de economie en goed voor de werkgelegenheid. “Het is vastgesteld dat iedere euro geïnvesteerd in het spoor drie euro oplevert voor de maatschappij.” De bewindsman publiceerde dinsdag een beleidsnota waarin hij pleit voor investeringen onderhouds-, renovatie- en uitbreidingswerkzaamheden aan het Belgische spoornet om de kwaliteit te verbeteren en veilig spoorvervoer voor reizigers en goederen mogelijk te maken.

De minister benoemt op het congres het belang van grensoverschrijdend spoorvervoer dat mogelijk gemaakt wordt door het nieuwe Europese beveiligingssysteem ERTMS. Dit werkt volgens hem nog niet vlekkeloos, omdat de landen ook nog hun nationale systemen hebben. “In het verleden probeerde iedereen zijn ‘eigen achtertuin te beschermen’ vanwege militaire of economische redenen. Dit is nu ook nog een probleem en het heeft tijd nodig om naar een nieuwe standaard te gaan. Dat gaat niet overal even snel.”

Volgens hem kun je het vergelijken met de tour de France waar “ieder team begint met een fiets die gehomologeerd is in zijn eigen land” en vervolgens “tijdens de race de fiets moet aanpassen”. Op hetzelfde moment verandert de racedirecteur het parcours “door een aantal bergen toe te voegen en de race langer te maken”.

Achterstallig onderhoud

Woensdagochtend luidden drie Belgische consumentenorganisaties de noodklok over achterstallig onderhoud van het Belgische spoornetwerk. Uit navraag door SpoorPro bij Infrabel blijkt dat op sommige trajecten langzamer wordt gereden om “de infrastructuur te sparen”. Er is geen sprake van een veiligheidsprobleem, want dit wordt opgevangen door een snelheidsbeperking in te stellen. In het ergste geval zal worden besloten om “een spoorlijn te sluiten”.

Volgens de consumentenorganisaties vormen geschrapte treinen, overvolle wagons en oververmoeid personeel ook een risico. Infrabel bevestigt dat er net als in Nederland een personeelstekort is op de treinverkeersleidingsposten, maar de veiligheid is volgens de spoorbeheerder daarbij niet in het geding.

Problemen staan niet op zichzelf

De problemen op het spoor in België staan niet op zichzelf. In Nederland werd het treinverkeer in de afgelopen periode meerdere malen stilgelegd vanwege personeelstekort op de verkeersleidingsposten. Staatssecretaris van Weyenberg meldde onlangs dat er een jaarlijks onderhoudstekort is van 150 tot 200 miljoen euro. Als dit niet aangevuld wordt, dan heeft dit met name consequenties voor de bereikbaarheid van de Rotterdamse haven.

Achterstallig onderhoud aan het spoor is niet een probleem van vandaag of gisteren. In oktober 2020 meldde zustervakblad SpoorPro dat in een rapport vastgesteld dat aanhoudende storingen van het treinverkeer in de Rotterdamse haven een gevolg zijn van uitgestelde investeringen in onderhoud en een versnipperd beheer door ProRail. In het verleden werden niet alle middelen voor spooronderhoud daadwerkelijk geïnvesteerd. Dit werd in 2015 door toenmalig staatssecretaris Dijksma aangekaart.

Ondertussen kabbelen de infraproblemen in de Rotterdamse haven door. Zo werkten de blusvoorzieningen op emplacement Waalhaven een langere periode niet, waardoor niet kon worden gerangeerd met gevaarlijke stoffen. Ook zijn er regelmatig problemen door defecten aan het verouderde heuvelsysteem op rangeerterrein Kijkhoek. Verder speelt opstuivend zand op het traject tussen de Maasvlakte en de Euromax-terminal het spoorgoederenvervoer parten.

De bewindspersonen hebben mooie, en ambitieuze woorden gesproken over de investeringen in het spoor om de duurzaamheidsdoelstellingen te behalen en de concurrentiepositie van het spoor te verbeteren ten opzichte van de weg en het vliegtuig. Laten ze nu ook de daad bij het woord voegen en zorgen dat de ‘basis op orde is’ door op een doeltreffende manier in het spooronderhoud en de werkgelegenheid in de spoorsector investeren. Hopelijk is het geen gevalletje van ‘zij dronken een glas, zij pisten een plas en alles bleef zoals het was’.

Lees ook:

Consumentenorganisaties: Gebrek aan spooronderhoud risico voor treinreizigers