Hoe belangrijk is Oekraïne voor de Nieuwe Zijderoute?

Door de Russische militaire aanval in Oekraïne is het goederenvervoer per spoor op doorreis door het land momenteel opgeschort. De goederentreinen rijden op de belangrijkste China-Europa-corridor via Kazachstan, Rusland en Wit-Rusland. Sommigen zeggen dat Oekraïne niet zo relevant is voor de volumes van de Nieuwe Zijderoute. Maar klopt dit wel?

Kijkend naar de cijfers, verwerkt Oekraïne inderdaad maar een zeer klein deel van het totale goederenvervoer per spoor tussen China en Europa. Volgens RZD Logistics, dat afgelopen december een totaalbeeld gaf van de situatie op de Nieuwe Zijderoute op de European Silk Road Summit in Amsterdam, was transit door Oekraïne goed voor 2 procent van het westwaartse containervervoer over de Nieuwe Zijderoute in 2021.

Proefreizen door Oekraïne

Hoewel dit percentage misschien relatief klein lijkt, nemen de volumes toe. Oekraïne heeft de afgelopen tien jaar geprobeerd zijn geschonden reputatie op de Nieuwe Zijderoute te herstellen. Aanvankelijk was er weinig vertrouwen in het land als doorvoerregio, de spoorgoederenindustrie beschouwde het op de eerste plaats als politiek onstabiel, een reputatie die het ten allen prijze probeerde te betwisten.

Deze inspanning leken de afgelopen jaren te worden beloond. Steeds meer vervoerders waren begonnen met proefreizen door Oekraïne, en dat met positief resultaat. Het land bleek politiek minder instabiel dan gedacht en zeer bereidwillig om de volumes die over zijn grondgebied rijden te vergroten. Het ministerie van Infrastructuur investeerde bovendien veel geld om het spoorwegnet te moderniseren, anticiperend op een verdere groei van het verkeer.

Belangrijk voor zowel China als Europa

In januari 2022 onderstreepte de Chinese president Xi Jinping het belang van Oekraïne voor de Chinese BRI. In een nota die hij naar de Oekraïense president stuurde, benadrukte hij hoe belangrijk de ontwikkeling van het strategisch partnerschap tussen China en Oekraïne was voor zijn land en uiteraard ook voor de zijderoute.

Ook Slowakije en Hongarije zijn bereid de verkeersstromen verder te helpen ontwikkelen. De route via Oekraïne is vooral gunstig voor de Centraal- en Oost-Europese landen, en Hongarije en Slowakije zijn perfecte toegangspoorten voor deze markten. Hongarije kondigde onlangs een investering aan van 12,4 miljard Hongaarse forint (ongeveer 35 miljoen euro) in de regio Záhony, de regio die grenst aan Oekraïne.

In september 2021 heeft de Slowaakse regering anderzijds toegezegd de ontwikkeling van de route door Oekraïne en Slowakije via Dobra te willen ondersteunen. Ze zou bereid zijn het transitverkeer financieel te ondersteunen via een subsidie van 200 euro per container. Dit is een maatregel die gezien de huidige situatie waarschijnlijk niet zal worden gerealiseerd, zegt Martin Koubek van Metrans.

Hindernissen op weg naar succes

Het potentieel van het land ligt vooral in het verkeer naar het westen, van China naar Europa. De eerste trein in oostelijke richting vertrok pas in oktober 2021. Hij vertrok van de Lisky-containerterminal in Kiyv naar Xi’an en werd beschouwd als een historisch belangrijke ontwikkeling aangezien er nog geen exporttreinen vanuit het Oost-Europese land naar China waren vertrokken.

Een van de hindernissen voor het verkeer in oostelijke richting waren de strikte regels als het gaat om het transitoverkeer door Rusland, dat als volgend transitland op de route ligt. Voor transit door Rusland moet aan de Russische grens een zegel worden aangebracht, waarmee de lading wordt gevolgd totdat deze Rusland verlaat. Dit zegel was nog niet bij alle grensovergangen aanwezig.

Een andere hindernis op weg naar succes is de huidige staat van de infrastructuur. Ondanks een aantal gerealiseerde stappen ondervindt het land nog steeds problemen met zijn infrastructuur, wat verdere groei in de weg staat. “Op dit moment kunnen we het voordeel van onze geografische ligging niet volledig benutten omdat onze spoorweg- en haveninfrastructuur nog steeds verouderd is”, zei de Oekraïense minister van Infrastructuur Oleksandr Kubrakov in oktober.

Opnieuw politieke instabiliteit

Al deze hindernissen hadden echter mettertijd kunnen worden overwonnen als de politieke stabiliteit inderdaad was gehandhaafd. Maar zoals het er nu naar uitziet, is het vertrouwen in de veiligheid van de route voorlopig verdwenen. Treinen mogen weliswaar rijden, maar zonder klanten is er geen vraag en wordt al het verkeer omgeleid naar de hoofdcorridor, via Rusland.